Οι πόλεις του σήμερα – Ένας ζωολογικός κήπος

Εάν ζείτε σε μια πόλη, ίσως έχετε παρατηρήσει την εμφάνιση νέων κτιρίων - ένα σπίτι εδώ, μία πολυκατοικία παραπέρα, ένα εμπορικό κέντρο, ένα κέντρο διασκέδασης, ένας καινούργιος παιδότοπος, σούπερμάρκετ, βιοτεχνία κτλ. . Αυτές οι δομές από μπετόν καθιστούν δυνατή την ζωή στα αστικά κέντρα. Επιτρέπουν εκατοντάδες χιλιάδες αλλά ακόμη και εκατομμύρια ανθρώπους σε μεγαλουπόλεις να ζουν μαζί σε κοντινή απόσταση και επιτρέπουν στις σύγχρονες οικονομίες να ευδοκιμήσουν. Αλλά, σε αυτή την πραγματικότητα, υπάρχει κάτι σημαντικό που λείπει.

Οι άνθρωποι για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια ζούσαν σε έναν φυσικό κόσμο, στηριζόμενοι στη φύση για φαγητό και καταφύγιο. Ο χρόνος που ζούμε σε αστικά κέντρα είναι ένα πολύ μικρό κομμάτι του συνολικού χρόνου που έχουν περάσει οι άνθρωποι στη Γη.

Εάν αυτό το λάβουμε υπόψιν τότε, η στροφή μας από τη ζωή των δασών με τα μονοπάτια για δρόμους αντί για αυτοκινητόδρομους και τις σπηλιές και τα χωριά με τις δέκα καλυβούλες σε σύγκριση με τις υπερσύγχρονες (έξυπνες) πόλεις, ήταν πολύ πρόσφατη και δραματική. Πώς λοιπόν αυτή η ξαφνική αλλαγή επηρεάζει την υγεία μας, τη διάθεσή μας και την αίσθηση ηρεμίας;

Ο Ming Kuo, είναι ένας από αυτούς και μελετάει τις επιδράσεις της φύσης στους ανθρώπους για περισσότερα από 30 χρόνια. Εργάζεται στο Πανεπιστήμιο του Illinois Urbana-Champaign. Στις αρχές της καριέρας του, ο Μινγκ εξέταζε την ευημερία των ζώων σε ζωολογικούς κήπους. Μαζί με την ομάδα του διαπίστωσε ότι ακόμα και στα ζώα τα οποία κάλυπταν όλες τις βασικές τους ανάγκες, όπως τροφής, ασφάλεια και καταφύγιο, συχνά δεν ήταν αρκετό και ήταν δυστυχισμένα.

Το μεγάλωμα των ζώων που ζουν στους ζωολογικούς κήπους είναι μία ιδιαίτερα ακριβή υπόθεση και χωρίς επιπλέον χρηματοδότηση δύσκολα είναι βιώσιμοι. Ακόμη όμως και στους πιο "πολυτελείς" ζωολογικούς κήπους τα ζώα έχουν μεγάλη θνησιμότητα. Οι βιολόγοι έχουν μελετήσει ζώα στο φυσικό τους περιβάλλον για να εξηγήσουν τις διαφορές με τα ζώα που ζουν αιχμάλωτα και μια από τις θεωρίες που έχουν αναπτύξει είναι ότι υπάρχει αυτό, που ονομάζεται "θεωρία επιλογής οικοτόπων", που υποστηρίζει ότι είμαστε φτιαγμένοι να ζούμε στον βιότοπο όπου εξελικτικά έπειτα από χιλιάδες γενιές προσαρμοστήκαμε να ζούμε. Και έτσι φαίνεται πως υπάρχει ένας γενικός κανόνας ότι τα ζώα που βρίσκονται στο δικό τους, "φτιαγμένο κόσμο" γνωστό και ως - φυσικά ενδιαιτήματα" θα ευδοκιμήσουν. Τόσο από σωματική όσο και από ψυχολογική άποψη, αλλά ακόμη και από άποψη κοινωνικής συμπεριφοράς.

Με το ίδιο σκεπτικό, όπως τα ζώα ζωολογικών κήπων εάν ζούσαν στο φυσικό τους περιβάλλον θα ευδοκιμούσαν καλύτερα, οι ερευνητές αναρωτήθηκαν, αν αυτό θα μπορούσε να ισχύει και για τον άνθρωπο. Οι άνθρωποι αναπτύχθηκαν αρχικά στα δάση της Αφρικής και μετά από χιλιάδες χρόνια έμαθαν ή εξελίχτηκαν να ζουν στο φυσικό περιβάλλον και άλλων περιοχών του πλανήτη.

Οι ανατομικά σύχρονοι άνθρωποι εξελίχτηκαν από τους αρχαϊκούς Homo sapiens κατά τη Μέση Παλαιολιθική περίοδο στην Αφρική, 200.000 χρόνια πριν.

θα μπορούσε λοιπόν να είναι ότι η στέρηση του ανθρώπου από αυτό το φυσικό περιβάλλον να έχει συνέπειες παρόμοιες με τη στέγαση μιας ζέβρας σε ένα κλουβί;

Η συντριπτική πλειοψηφία της γενιά των σημερινών σαραντάρηδων και οι νεότεροι αυτών έχουν ζήσει σε αστικά κέντρα, μακριά από κάθε είδους φυσικού περιβάλλοντος σχεδόν όλοι τους την ζωή. Περπατάνε σε δρόμους ή πεζοδρόμια (όταν αυτά είναι ελεύθερα) για να πάνε από το ένα κτίριο στο άλλο. Όταν χρειάζεται να μετακινηθούν πιο μακριά μπαίνουμε σε τροχοφόρα "πολυτελή κλουβιά" με κλιματιστικό για να πάμε πάλι από το ένα κτίριο στο άλλο. Αυτό που θεωρούμε φυσικό περιβάλλον είναι οργανωμένες παραλίες, με ομπρέλες, καφέ κτλ. ή πάρκα με δένδρα ειδικά φυτεμένα σε συγκεκριμένες θέσεις κατόπιν υπόδειξης κηπουρών και περπατάνε σε τσιμεντένιους διαδρόμους για να μην πατήσουν το ψεύτικο γρασίδι και γεμίσουν λάσπες τα παπούτσια τους. Ακόμη και για τους πιο τολμηρούς και εναλλακτικούς που θα επισκεφτούν πιο "άγρια" τοπία, θα πάνε για να ζήσουν μία "ανθρωπογεννησιακή" εμπειρία με φόντο το φυσικό περιβάλλον (π.χ. "Rave Party" ή μία συναυλία δίπλα σε μία λίμνη). Αναστατώνοντας με αυτό το τρόπο και τα υπόλοιπα όντα του οικοσυστήματος εκείνου.

Υπάρχουν παιδιά που δεν έχουν δει μπροστά τους ποτέ ένα ζωντανό κοτόπουλο, ένα άλογο, μία αλεπουδίτσα, ένα σκίουρο. Δεν έχουν κυνηγήσει να πιάσουν έναν τζίτζικα, το οποίο μάλλον είναι και καλό γιατί ήταν κρίμα που τους πιάναμε και τους δέναμε για να παίξουμε για λίγα λεπτά. Αντίθετα, τα παιδιά στις μέρες μας παρανοούν όταν μπει μια μύγα στο σπίτι τους, τρομοκρατούνται από τους μεγαλύτερους μην τυχόν τα ακουμπήσει καμιά κάμπια την άνοιξη. Για να μην μιλήσουμε για τα σαμιαμίδια, που συνηθίζουν να μπαίνουν στα σπίτια μας και να φτύνουν δηλητήριο στα γάλατα των παιδιών μας. Τις προάλλες είχαμε δει δύο στο εξοχικό και έπρεπε να εγκαταλείψουμε άρον - άρον το σπίτι να σωθούμε! Τα μόνα ζώα με τα οποία έχουμε στις μέρες μας κάποια επαφή είναι οι μικροσκοπικές γάτες και τα ευνουχισμένα σκυλάκια ράτσας.

Οι περισσότεροι επιστήμονες που μελέτησαν αυτό το θέμα συνήθως έψαχναν να βρουν κάτι άλλο, λιγότερο σοβαρό, όπως για παράδειγμα πια είναι η επίπτωση του θορύβου από τα αυτοκίνητα αργά το βράδυ ή αυτό που μελετάω τα τελευταία χρόνια και έχει να κάνει με την επίδραση των αυξημένων τιμών CO2, που συναντάμε όταν κάνουμε μετρήσεις σε σπίτια, στην υγεία των ανθρώπων. Διαβάζοντας μελέτες και κοιτώντας τα αποτελέσματα και τις συνέπειες από την εργασία μου ως περιβαλλοντολόγος διαπιστώνω όλο και πιο κατηγορηματικά ότι κάτι δεν κάνουμε σωστά. Η υπερβολική ευαισθησία μας σε αλλεργίες και τσιμπήματα, το πρόβλημα της παχυσαρκίας, η αύξηση των αυτοάνοσων νοσημάτων είναι κάτι το οποίο θα πρέπει να μας προβληματίζει. Τα συμπεράσματα που βγαίνουν από αυτά δεν είναι πάντα αυτά που περιμένουμε και πολλές φορές μας αιφνιδιάζουν.

Πριν λίγους μήνες έγινε μία επιδημιολογική μελέτη για τους καρκίνους στην περιοχή που ζω, τον Βόλο. Ένα από τα συμπέρασμα που βγήκαν από αυτή την μελέτη και με έχουν εκπλήξει είναι πως στο τόπο μας ο καρκίνος που έχει να κάνει με το πεπτικό μας σύστημα είναι τρεις φορές πιο συχνός από ότι είναι σε άλλες περιοχές της χώρας μας. Δεδομένου πως και εγώ ο ίδιος πέρασα μια σχετική περιπέτεια και γνωρίζω και πολλούς ακόμη με παραπλήσια προβλήματα μου έκανε εντύπωση όταν ένας από τους υπεύθυνους της μελέτης τόνισε πως στον τόπο μας, εκτός από τον τριπλάσιο αριθμό νεοπλασιών του πεπτικού συστήματος σε σχέση με την υπόλοιπη Ελλάδα είναι επίσης τρεις φορές περισσότερο και η κατανάλωση αλκοόλ, σύμφωνα με στοιχεία της "ΕΛ.ΣΤΑΤ.". Αν τώρα σκεφτούμε πως στην περιοχή μας έχουμε σχεδόν ένα τσιπουράδικο κάθε 100 μέτρα και το κατά πόσο συχνά τυγχάνει να τα επισκεπτόμαστε μεσημέρι ή βράδυ για να πιούμε το τσιπουράκι και να δοκιμάσουμε τους αλμυρούς μεζέδες ίσως τελικά να μπορεί να εξηγηθεί αυτό το τρομακτικό στατιστικό (αν και σίγουρα χρειάζεται συνέχεια τις μελέτης αυτής για να έχουμε πιο συγκεκριμένα και σωστά συμπεράσματα).

Η συσχέτιση αλκοόλ και κατανάλωση αλμυρών τροφών με την αύξηση των προβλημάτων υγείας στο άνω και κάτω πεπτικό σύστημα είναι καλά αποδεδειγμένο, όσο και το γεγονός ότι το κάπνισμα αυξάνει σημαντικά τις πιθανότητες ανάπτυξης καρκίνου στους πνεύμονες.

Το αλάτι παλιότερα ήταν ένα πολύ σπάνιο καρύκευμα . Το αλκοόλ ίσως πιο συχνό αλλά και πάλι όχι τόσο εύκολα προσβάσιμο σε όλους όπως στις μέρες μας. Το ίδιο και η ζάχαρη και ένα σωρό επιπλέον συντηρητικών που απαντώνται σε αφθονία στα σημερινά τρόφιμα που καταναλώνουμε. Άραγε το πεπτικό μας σύστημα είχε αρκετό χρόνο να προσαρμοστεί σε αυτές τις αλλαγές στην διατροφή μας και αν όχι ποια είναι τα αποτελέσματα στην υγεία μας;

Το φυσικό, πολιτισμικό μαζί με το δομημένο περιβάλλον δημιουργούν ένα νέο οικοσύστημα για το ανθρώπινο είδος το οποίο όμοιο δεν είχαμε ποτέ άλλοτε ζήσει. Το ανθρώπινο σώμα είχε ελάχιστες γενιές να προσαρμοστεί. Εάν σε αυτό προσθέσουμε και το τεχνολογικό περιβάλλον και την επανάσταση στις επικοινωνίες και την πρόσβαση στην πληροφορία τότε το σώμα μαζί με το μυαλό καλούνται να ζήσουν και να προσαρμοστούν σε ένα περιβάλλον το οποίο κανείς δεν μπορούσε να προβλέψει μέχρι πριν λίγα χρόνια.

Που λοιπόν οδηγεί όλο αυτό;

Ως ένας που έχει ένα πτυχίο στην επιστήμη του Περιβάλλοντος θα περιμένατε να το έχω καταλάβει από την αρχή σωστά, πως ακριβώς λειτουργεί όλο αυτό που περιγράφω εδώ και πως ακριβώς το περιβάλλον που ζούμε μας επηρεάζει. Δεν συμβαίνει όμως έτσι. Οι σπουδές μας είναι ανθρωποκεντρικές, που σημαίνει πως όλα τα βλέπουμε, τα μελετούμε και τα κρίνουμε με επίκεντρο τον άνθρωπο. Αυτό βέβαια, δεν συμβαίνει μόνο για αυτούς που σπουδάζουν για το περιβάλλον (που ίσως εν συγκρίσει με άλλες σπουδές είναι αρκετά σφαιρικές καθώς ένας περιβαλλοντολόγος διδάσκεται επιστήμες όπως βιολογία, χημεία, φυσική, στατιστική κτλ) . Είχα την τύχη να παρακολουθήσω στην κυριολεξία εκατοντάδες ώρες σεμιναρίων από διάφορα πεδία σπουδών όταν δούλευα στο πανεπιστήμιο ως φροντιστής ατόμων με αναπηρία και έπρεπε να κρατάω σημειώσεις για λογαριασμό τους. Από αστρονομία μέχρι νομική και από Ιστορία και θεολογία μέχρι μουσική και πληροφορική. Θυμάμαι μάλιστα μια φορά που έπρεπε να κρατήσω σημειώσεις στα Γερμανικά χωρίς να γνωρίζω στην κυριολεξία ούτε μία λέξη. Ευτυχώς ο άνθρωπος είχε χιούμορ και στο τέλος ρίξαμε ένα καλό γέλιο με τα ακαταλαβίστικα που είχα γράψει στο χαρτί. Σε όλα τα μαθήματα υπήρχε ένας κοινός παρονομαστής – ο άνθρωπος – και όλα γυρνούσαν γύρω από αυτό. Το ότι κάθε ένας από εμάς μελετάει μία μόνο πτυχή της πραγματικότητας όπως την αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις μας, μας περιορίζει να δούμε την συνολική εικόνα. Κοιτάμε το δέντρο και αγνοούμε το δάσος.

Οι περισσότεροι όταν μιλάνε για το περιβάλλον φαντάζονται δένδρα, γρασίδι, κήπους, λουλούδια, αμμουδιές κτλ.. Πράγματα που θεωρεί πως δεν είναι και απόλυτα απαραίτητα για το μέλλον του ανθρώπου, αλλά ως κάτι που είναι όμορφο να υπάρχουν σαν μια έξτρα πολυτέλεια και ένα μέρος χαλάρωσης. Όταν όμως επιστήμονες (π.χ. ψυχολόγοι) εξετάζουν ανθρώπους που έχουν μικρή πρόσβαση στη φύση αρχίζουν να διαμορφώνονται μοτίβα που μπορούν να παρομοιαστούν με αυτά που βλέπουμε με τα ζώα που ζουν σε ζωολογικό κήπο ή ακόμη και τα ζώα που χρησιμοποιούνται σε εργαστήρια. Όλα αυτά συνοψίζονται θαυμάσια από κάτι που διάβασα από έναν από τους σημαντικότερους Βιολόγους τον E.O. Wilson όπου αναφέρει πως “ οι οργανισμοί, όταν στεγάζονται σε ακατάλληλους οικοτόπους, υφίστανται κοινωνική, ψυχολογική και φυσική κατάρρευση και κλονισμό (περισσότερα εδώ).

Όπως τα αιχμάλωτα ζώα έτσι και οι άνθρωποι όταν τους δίνετε η ευκαιρία να έρθουν κοντά στην φύση, λειτουργούν καλύτερα ως κοινωνία, βρίσκονται σε καλύτερη ψυχολογική κατάσταση και σωματική υγεία. Με εξαίρεση ίσως των ανθρώπων που δουλεύουν με εξαήμερη, δωδεκάωρη+ εργασία και μοιράζονται ένα δωμάτιο με άλλα δέκα άτομα, η πλειοψηφία των ανθρώπων ζουν πολύ καλύτερα από ότι τα περισσότερα ζώα ζωολογικών κήπων. Παρόλα αυτά οι πολεοδόμοι και όσοι προσπαθούν να βρουν λύσεις για το πως θα μπορέσουμε να χωρέσουμε όλο και περισσότερους ανθρώπους σε λίγα τετραγωνικά γης το βασικό που μελετούν είναι πως θα καλυφτούν οι βασικές μας ανάγκες - τροφή, νερό, καταφύγιο και ασφάλεια. Όλα τα υπόλοιπα είναι μία έξτρα άνεση που συνήθως στοιχίζει πολύ για τους λίγο προνομιούχους να γευτούν. Αλλά ακόμη και σε αυτή την περίπτωση το αποτέλεσμα από το σχεδιασμένο από άνθρωπο περιβάλλον δεν λειτουργήσει ικανοποιητικά.

Υπάρχουν πολυάριθμες μελέτες που αποδεικνύουν τα παραπάνω.

Από τα τεράστια οικιστικά συγκροτήματα του Rober Taylor και το πείραμα να φιλοξενηθούν 27 χιλιάδες άνθρωποι σε 4349 συγκροτήματα με διαμερίσματα μέχρι τα στατιστικά από εγκληματικές δραστηριότητες σε πόλεις και η συσχέτισή τους με γειτονιές που έχουν πολύ ή λίγο πράσινο (δείτε Greenspace and Crime: An Analysis of Greenspace Types, Neighboring Composition, and the Temporal Dimensions of Crime - και Green Space, Violence, and Crime: A Systematic Review - και Another Reason to Love Urban Green Space: It Fights Crime - όλα συνηγορούν στο πόσο σημαντικό είναι η επαφή του ανθρώπου με το φυσικό του περιβάλλον.

Η έλλειψη πρόσβασης στη φύση όμως δεν οδηγούν μόνο στην εγκληματικότητα και την αντικοινωνική συμπεριφορά. Υπάρχει επίσης σχέση μεταξύ της φύσης και της σωματικής και ψυχικής υγείας μας. Υπάρχουν πολυάριθμες μελέτες που το υποστηρίζουν και συνδέουν την επαφή μας με το φυσικό περιβάλλον και συγκεκριμένων δεικτών υγείας που έχουν να κάνουν με την παχυσαρκία, την υπέρταση και τον διαβήτη, αλλά και την κατάθλιψη και άλλων σοβαρότερων ψυχικών διαταραχών.

Μελέτες έχουν δείξει πως αρκεί κάποιες φορές απλά να κοιτάξουμε έξω από το παράθυρό μας ένα όμορφο φυσικό τοπίο για να μειωθεί ο καρδιακός μας ρυθμός και να έχουμε καλύτερη διάθεση η οποία μας βοηθάει να βλέπουμε τα πράγματα από την όμορφη και ελπιδοφόρα πλευρά τους. Μία άλλη έρευνα που έγινε στο Λονδίνο έδειξε ότι τα φαρμακεία εκείνα που βρίσκονταν σε πιο «πράσινες γειτονιές» έδιναν λιγότερα φάρμακα που έχουν να κάνουν με την κατάθλιψη και διαταραχές άγχους.

Το έχουμε δει και εμείς με το πρόγραμμα των Οικοδράσεων που απευθύνεται σε άτομα με αναπηρίες και έχει ως στόχο την ενεργοποίησή τους μέσω υπαίθριων δραστηριοτήτων στη φύση με την βοήθεια εξειδικευμένων ανθρώπων (True Adventure).

Φαίνεται επίσης ότι υπάρχει σχέση ανάμεσα στο πράσινο και τη καλή λειτουργία του ανοσοποιητικού μας συστήματος. Όταν οι άνθρωποι περνούν αρκετές ημέρες στη φύση, οι ερευνητές βρίσκουν σημαντικές αυξήσεις στα κύτταρα που είναι γνωστά ως «Natural Killer Cells” ή «Κύτταρα Δολοφόνοι». Όπως γράφει και η Wikipedia «Τα κύτταρα δολοφόνοι είναι μέρος του ανοσοποιητικού συστήματος και παίζουν ρόλο στην άμυνα του ξενιστή σε όγκους και σε μολυσμένα από ιούς κύτταρα. Τα κύτταρα αυτά έχουν την ικανότητα να διακρίνουν μολυσμένα και μη μολυσμένα κύτταρα και όγκους χάρη την αναγνώριση των μεταβολών της επιφάνειας ενός μορίου που ονομάζεται MHC..) εάν θέλετε μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα εδώ.

Μετά από ένα τριήμερο Σαββατοκύριακο σε ένα φυσικό περιβάλλον τα κύτταρα υπεύθυνα για το ανοσοποιητικό μας σύστημα αυξάνονται κατά 50% κατά μέσο όρο. Αντίθετα ένα τριήμερο Σαββατοκύριακο σε μια ωραία αστική περιοχή, αποδεικνύεται, πως δεν κάνει τίποτα για την φυσική άμυνα του οργανισμού σας. Έπειτα, αν μετά από 30 ημέρες σας πάρουν δείγμα αίματός σας, οι μελέτες δείχνουν πως εξακολουθείτε να έχετε περίπου 25% περισσότερα κύτταρα άμυνας από ότι πριν επισκεφτείτε για 3 μέρες το δάσος. Η επίδραση αυτής της επαφής με το φυσικό περιβάλλον διαρκεί για πολύ καιρό.

Αυτή η θετική επίδραση στον άνθρωπο είναι πολύπλευρη και έρχεται από πολλούς διαφορετικούς παράγοντες. Είναι οι μυρωδιές, η φυσική άσκηση, οι εικόνες του πράσινου, η μεγαλοπρέπεια των δένδρων και των υψηλών κορφών στον ορίζοντα, το απέραντο γαλάζιο της θάλασσας. Είναι η πραγματικότητα της έκθεσής μας σε κινδύνους που θα μας κάνουν πιο δυνατούς ψυχικά και σωματικά.

Αν πάρουμε ανθρώπους και τους βάλουμε σε εργαστήριο, και τους δείχνουμε απλώς φωτογραφίες της φύσης και παρακολουθήσουμε τι συμβαίνει στην αρτηριακή τους πίεση και τη δραστηριότητα του νευρικού τους συστήματος, μπορούμε να δούμε να γίνονται πιο ήρεμοι. Επομένως, αρκεί μόνο η ενεργοποίηση του οπτικού μας νευρικού συστήματος; Ομοίως, αν πάρουμε μερικούς ακόμη και του βάλουμε σε ένα εργαστήριο και τους ψεκάζουμε με πτυτικές αρωματικές ενώσεις που είναι γνωστές ως “phytoncides” και συνήθως τις συναντάμε όταν περπατάμε σε πευκοδάση μπορούμε να δούμε θετικές αλλαγές στα κύτταρα του ανοσοποιητικού τους συστήματος υπεύθυνα για την καλή άμυνα του οργανισμού μας. (Effect of phytoncide from trees on human natural killer cell function)

Με αυτή την λογική ένας τρελός επιστήμονας και υπάρχουν πολλοί στις μέρες μας που υπόσχονται θαύματα, θα μπορούσε να μας φτιάξει ένα μέρος όπου θα μας δείχνει εικόνες δασών, θα μας ψεκάζει με αρώματα που συναντάμε στην φύση, θα μας βάλει και ένα CD με ήχους από ρυάκια και θα έχει λύση όλα τα υπαρξιακά μας θέματα της ψυχής και του σώματός μας.

Δυστυχώς ή ευτυχώς μάλλον καλύτερα, τα πράγματα δεν είναι έτσι απλά. Εάν σας δίνουν βιταμίνη D και μετά και λίγο από βιταμίνη A, αυτό θα σας βοηθήσει μέχρι ένα σημείο για την ανεπάρκεια D και A, αλλά δεν φροντίζει τις ανεπάρκειές σας σε B και C. Έτσι η φύση φαίνεται να είναι σαν μια πολυβιταμίνη. Η σωστή αναλογία όλων των συστατικών είναι πολύπλοκη αφού έχει διαμορφωθεί έπειτα από εκατοντάδες χιλιάδες ή ακόμη και εκατομμύρια χρόνια εξέλιξης και θα ήταν απλά αφελές να νομίσουμε πως μπορούμε να την υποκαταστήσουμε. Για να πάρουμε λοιπόν τα οφέλη από την επαφή μας μαζί της πρέπει να είμαστε εκεί.

Δίπλα στην πόλη που ζείτε σίγουρα υπάρχουν θύλακες φυσικού κάλλους που περιμένουν να τους ανακαλύψετε.

Την επόμενη φορά που θα θέλετε να κάνετε κάτι όμορφο επιλέξτε να αφήσετε το αμάξι και να περπατήσετε με παρέα, ακόμη καλύτερα, σε κάποια από αυτά.

---

Ο Βαγγέλης Θέος ξεκίνησε να γράφει για θέματα που τον ενδιαφέρουν με την γέννηση των δύο παιδιών του. Θέλει να κάνει τον κόσμο ομορφότερο για όλους και νοιάζεται για το μέλλον. Έχει σπουδές στο Περιβάλλον και την Ενέργεια, Μεταπτυχιακό (MRes) στις μελέτες στο δομημένο περιβάλλον και την προσβασιμότητα καθώς και μεταπτυχιακό (MA) στην Ψυχολογία. Εργάζεται ανελλιπώς από όταν ήταν λύκειο σε ότι δουλειά έβρισκε. Είναι συνιδρυτής της ΚοινΣΕπ "Δράση και Ενέργεια". Του αρέσει ο αθλητισμός και έχει διακρίσεις σε διάφορα αθλήματα όπως η αναρρίχηση, τρέξιμο, πολεμικές τέχνες και ποδήλατο. Μαζί με φίλους συμμετέχει σε διάφορες πρωτοβουλίες σχετικά με το περιβάλλον, άτομα με αναπηρίες, κυκλοφοριακή αγωγή και πολλά άλλα. Για περισσότερα μπορείτε να επισκεφτείτε το www.mrtheos.com