Τι έμαθα μη λέγοντας ΌΧΙ
Υπάρχει ένας κανόνας που λέγεται 5/25 και εάν θέλετε μπορείτε να τον αλλάξετε ελαφρώς και να τον ονομάσετε 3/25 ή 4/15 ή για τη δικιά μου περίπτωση 5-6 / 125.
Πριν σας πω αυτόν το κανόνα λίγα λόγια για το τι έμαθα λέγοντας ΝΑΙ.
Ναι – Νούμερο 1
Μακάρι να είχα πει όχι σε δουλειές που ήταν εξοντωτικές στη ψυχή ή στο σώμα ή που δεν είχα το χρόνο να τις κάνω ή τη διάθεση να τις μάθω. Θυμάμαι όταν δούλευα στο Δημόκριτο πριν πολλά χρόνια, το πώς κατέληξα εκεί είναι απίστευτο. Μόλις είχα αποφοιτήσει από το πανεπιστήμιο ως Περιβαλλοντολόγος και ζούσα στο Βόλο ψάχνοντας δουλειά. Δουλειά σχετική με την ειδικότητά μου δεν υπήρχε και το μόνο που ήλπιζα σαν …. (συμπληρώστε ότι θέλετε) ήταν να περιμένω να βγει προκήρυξη στον ΑΣΕΠ (ναι κάποτε πριν πολλά-πολλά χρόνια βγαίνανε προκηρύξεις για προσλήψεις στο Δημόσιο). Ανήσυχος όπως πάντα δεν κάθισα και πολύ να περιμένω. Βρήκα αμέσως δουλειά – και τι δουλειά! Σε καφενείο στη Νεάπολι ως ντελιβεράς! Πήγαινα καφέδες με δίσκο σαν τον εικονιζόμενο στο ένα χέρι και το τιμόνι από το παπί στο άλλο σε συνεργεία της περιοχής. Δεν είπα όχι αλλά πάλι καλά μου είπε όχι η κυρία που είχε το καφενείο όταν τη τρίτη μέρα στη δουλειά της ζήτησα αύξηση και με έδιωξε!
Δεν αγχώθηκα όμως και μετά από λίγες μέρες βρήκα δουλειά σε ένα από τα γνωστότερα ξενοδοχεία στα Χάνια Πηλίου. Θέλανε ένα άτομο να κάνει τον σερβιτόρο, τον ψήστη, τη καμαριέρα, τον αχθοφόρο, να κοιμάται στο υπόγειο του ξενοδοχείο και να ξυπνάει τα χαράματα να βοηθάει στην ετοιμασία του πρωινού και να πηγαίνει και τα παιδιά του στο σχολείο το πρωί. Αυτή τη φανταστική δουλειά πολύ πιθανό να την έκανα εάν συμφωνούσε να με πληρώνει ένσημα το οποίο και αρνήθηκε αφού το πενιχρό μεροκάματο που μου έδινε για εργασία 24ώρου ήταν με τα δεδομένα του πολλά και το παιδάκι από την Αλβανία που είχε μαζί του τα έκανε αυτά και πιθανότερα και καλύτερα με τα μισά από αυτά και χωρίς καμία ασφάλιση.
Απελπισμένος από τα δεδομένα στην Ελλάδα και καθώς έκανα κατάρτιση (επιδοτούμενη από την ΕΕ) σε ένα πρόγραμμα του ΟΑΕΔ για εξειδίκευση στην Αρχιτεκτονική τοπίου που τυχαία συμμετείχα αφού μου το σφύριξε φίλος έψαχνα δουλειά στο εξωτερικό. Τότε βρήκα τυχαία ψάχνοντας για δουλειά στο εξωτερικό μία αγγελία που είχαν βάλει σε μία από τις Σκανδιναβικές χώρες - μου διαφεύγει ποια από όλες. Ζητούσαν επιστήμονα με σπουδές στην ενέργεια στο ερευνητικό κέντρο του Δημόκριτου στην Αθήνα με επιπλέον εμπειρία σε εργαστήρια και όρεξη για δουλειά. Παρόλο που δεν ήμουν Σκανδιναβός πήρα τηλέφωνο και αφού έμαθα ποιος ήταν υπεύθυνος του έστειλα ένα ωραίο βιογραφικό και αφού δεν είχα καμία απάντηση πήρα ξανά τηλέφωνο μετά από 1-2 εβδομάδες και μου ζήτησε να πάω από εκεί να μιλήσουμε.
Πήρα το πρώτο λεωφορείο σαν τον τύπο από τις Ελληνικές ταινίες που πάει για δουλειά στην Αθήνα. Στο ραντεβού δεν φάνηκε ο διευθυντής του εργαστηρίου διότι είχε ένα σοβαρό πείραμα σε εξέλιξη στο Βιομηχανικό Πάρκο στο Λαύριο. Δεν πτοήθηκα όμως. Ένα από τα παιδιά του εργαστηρίου που έκανε διδακτορικό 5 χρόνια και δεν είχε ξεκινήσει ούτε να τη γράφει με πήρε μαζί του για να συναντήσω τον καθηγητή. Περιττό να σας πω πως η συνέντευξη δεν έγινε ποτέ. Όταν έφτασα δεν λειτουργούσε τίποτα. Σήκωσα τα μανίκια και έπιασα δουλειά. Δυο μέρες μετά (στη κυριολεξία) γυρίσαμε από το Λαύριο πίσω στο Δημόκριτο νιώθοντας πως δούλευα χρόνια στο μέρος μαζί με την υπόλοιπη ομάδα. Ο μέσος όρος που κάποιος κάθονταν στη δουλειά εκείνη ήταν λιγότερο από πέντε μέρες. Τα λεφτά δεν ήταν ιδιαίτερα καλά, αν και μου επέτρεπαν να νοικιάσω ένα διαμέρισμα δύο ορόφους κάτω από τη γη στο Λυκαβηττό. Αλλά ένιωθα κυριλέ ιδίως τις ημέρες που ο καθηγητής μου δάνειζε την BMW του για να πάω σπίτι μου στις 3 τα ξημερώματα που τελειώναμε πολλές φορές τη δουλειά. Υπήρχαν Σάββατα που γυρνούσαμε μαζί με το φίλο μου τον Γιώργο και τη Μαρία εάν θυμάμαι καλά με πρόσωπα μαύρα στη κυριολεξία από αποτυχημένες προσπάθειες να φτιάξουμε ενεργό άνθρακα σε ένα φούρνο που θέλαμε να το πατεντάρουμε. 2 ή 3 φορές είχαμε πάθει ηλεκτροπληξία, άλλη μία φορά αναγκάστηκα να κάνω πέντε ράμματα από μία λεπίδα που γλίστρησε από τα χέρια μου. Το χειρότερο βέβαια ήταν αυτά που αναπνέαμε εκεί μέσα. Πολύ πιθανόν να ήταν η αιτία πολλών περίεργων προβλημάτων υγείας που προέκυψαν μετά από 15 χρόνια. Ήξερα πως έπρεπε να πω όχι. Να τρέξω να φύγω μακριά. Ένιωθα όμως σημαντικός και η δουλειά που κάναμε ήταν περιπετειώδης και σε γέμιζε. Άξιζε; Δεν ξέρω – σίγουρα με χάραξε τόσο στο σώμα όσο και στη ψυχή και ήταν ο λόγος που ασχολήθηκα με τη ψυχολογία με ειδίκευση την ψυχολογία στον εργασιακό χώρο. Τι να το κάνεις όμως αν πέθαινες. Εάν δεν βγουν άλλα κουσούρια με την υγεία από αυτή τη δουλειά που θα έπρεπε να πω όχι, όπως όλοι όσοι ερχόντουσαν κατά καιρούς να εργαστούν μαζί μας θα είμαι τυχερός.
Ναι – Νούμερο 2
Μακάρι να είχα πει όχι σε ανθρώπους τοξικούς, που δε σε σέβονται και ρουφούν όλοι την ενέργειά σου ζαλίζοντάς σου με τις ανασφάλειές τους ή χρησιμοποιώντας τη «θέση ισχύος» που πολλές φορές τυχαίνει να έχουν για να κρύψουν την δικιά τους ανικανότητα και σε πνίγουν με τις δικές τους απαιτήσεις και τις ευθύνες τους που με θράσος σου τις φορτώνουν. Σε αυτό το τομέα δεν αισθάνομαι και ιδιαίτερα υπερήφανος με τις επιδόσεις μου. Άργησα, να το καταλάβω το πόσο κακό μπορούν να σου κάνουν. Καρκινώματα τους λέω πλέον και φεύγουν από τη ζωή μου άμεσα και χωρίς καμία τύψη. Πιστέψτε με όμως, πως ακόμη και στη σημερινή Ελλάδα υπάρχουν άνθρωποι που είναι αισιόδοξοι, χαρούμενοι και νιώθεις όμορφα να ζεις και να είσαι μαζί τους. Ψάξτε και όταν τους βρείτε μην τους γεμίσετε με τις δικές σας ανασφάλειες, αλλά να ακολουθήσετε το παράδειγμά τους και να γίνεται ένας άνθρωπος που να ακτινοβολεί θετική ενέργεια.
Ναι – Νούμερο 3
Μακάρι να είχα πει όχι σε πράγματα που ο χρόνος δεν μου έφτανε για να τα κάνω. Και όταν λέμε πως ο χρόνος δεν σου φτάνει δεν μιλάμε πως πρέπει να πιεστείς λίγο για να τα καταφέρεις. Αυτό είναι εύλογο και αλίμονο να μη πιεζόμαστε κάπου-κάπου για να πετύχουμε δύσκολους στόχους, αλλά άλλο αυτό και άλλο να κάνεις δύο μεταπτυχιακά ταυτόχρονα ενώ δουλεύεις καρά full time σε κανονική δουλειά και ταυτόχρονα κάνεις και φοιτητική ζωή και αθλητισμό, ζώντας μόνος σου με ότι αυτό συνεπάγεται (να μαγειρεύεις, να πλένεις τα ρούχα σου, να πληρώνεις τους λογαριασμούς σου στην ώρα τους κτλ.).
Κάπως έτσι ήμουν τη δεύτερη φορά που πήγα στην Αγγλία. Είχα μόλις δραπετεύσει από το Δημόκριτο – στη κυριολεξία – αφού είχα φύγει μία μέρα με άδεια και δεν επέστρεψα ποτέ. Ούτε καν για να τους χαιρετίσω! Λάθος μου αλλά πραγματικά ήταν ο μόνος τρόπος για να φύγω. Ούτε καν το σπίτι από την Αθήνα δεν είχα ξενοικιάσει. Ήρθαν οι γονείς μου και μου μαζέψανε τα πράγματα. Εγώ είχα ήδη φύγει με το πρώτο αεροπλάνο για Αγγλία. Με φιλοξενούσε ένας καλός φίλος στο πάτωμά του για λίγες εβδομάδες μέχρι να βρω το λόγο που πήγα εκεί! Βρήκα δουλειά άμεσα σε κάτι εργοστάσια και βιοτεχνίες για λίγες μέρες ενώ έκανα τα χαρτιά μου για μεταπτυχιακό στη ψυχολογία.
Αυτό που ήθελα να σπουδάσω ήταν μία ειδικότητα που λέγεται “Human Factor” και μελετάει τη συμπεριφορά του ανθρώπου σε διάφορα περιβάλλοντα συνήθως σε χώρους εργασίας. Δυστυχώς το μόνο τμήμα που υπήρχε ήταν σε ένα πολύ δυνατό πανεπιστήμιο για το οποίο ζητούσαν εκτός από καλό βαθμό πτυχίου να έχεις και υπόβαθρο στη ψυχολογία. Κατάλαβα πως δεν είχα και πολλές πιθανότητες και για αυτό έκανα 2-3 αιτήσεις ακόμη. Μία σε ένα διπλανό πανεπιστήμιο στην ίδια πόλη στις Ψυχαναλυτικές σπουδές που δεν είχε τις ίδιες απαιτήσεις και κανά δυό ακόμη αιτήσεις σε σχετικά τμήματα με τις προηγούμενες σπουδές μου και εμπειρίες). Μία από αυτές ήταν στο Ινστιτούτο Σπουδών στις Συγκοινωνίες του πανεπιστημίου του Λιντς. Χωρίς υπερβολή είναι το αντίστοιχο Χάρβαρντ για τις σχετικές σπουδές (είναι ένα από τα καλύτερα που υπάρχουν για σπουδές στις συγκοινωνίες). Είχε μόλις ξεκινήσει ένα νέο είδος μεταπτυχιακών που ήταν σαν ένα μικρό διδακτορικό. Λέγονταν Μάστερ στην Έρευνα και όπως καταλαβαίνεται από το τίτλο του σε δίδασκαν πως να κάνεις μία πρωτότυπη έρευνα και κατόπιν να γράψεις μία μίνι διατριβή. Η ιδέα μου άρεσε πολύ και όταν έμαθα ότι έδιναν και υποτροφίες δεν το σκέφτηκα πολύ και έκανα αίτηση.
Μετά από συνεντεύξεις και μία εργασία που μου έβαλαν να κάνω και τις συστάσεις που τους έδωσα με δέχτηκαν με υποτροφία και καθώς ξεκίνησα το μεταπτυχιακό έπιασα και δουλειά στο πανεπιστήμιο ως φροντιστής ατόμων με αναπηρία. Το πρόγραμμά μου φαίνονταν ήδη υπέρ-γεμάτο οπότε μπορείτε να φανταστείτε πόσο χαζός πρέπει να ήμουν όταν είπα ΝΑΙ και στο διπλανό πανεπιστήμιο για να κάνω Μάστερ στις Ψυχαναλυτικές Σπουδές, αφού και αυτό με δέχτηκε. Τα επίπεδα στρες τα επόμενα δύο χρόνια εκτοξεύτηκαν πιο μακριά και από το τέλος του ηλιακού μας συστήματος. Ξυπνούσα στις 6, πήγαινα βιβλιοθήκη, μάθημα, έτρωγα κάτι στα γρήγορα το μεσημέρι ξανά στη βιβλιοθήκη, τρέξιμο στο άλλο πανεπιστήμιο για να διαβάσω Freud, πίσω στο σπίτι με τρία βιβλία για τις συγκοινωνίες και δύο για το «Εγώ» και το «Οιδιπόδειο». Άλλαζα ρούχα και πήγαινα στη δουλειά. Κάποιες φορές δούλευα απογεύματα ή βράδια κάποιες άλλες πρωινά που δεν είχα μαθήματα, αλλά τις περισσότερες φορές φρόντιζα να δουλεύω τα Σαββατοκύριακα (βάρδιες των 64ωρών!). Δύο ή τρεις φορές με είχαν κλειδώσει στο πανεπιστήμιο στην αίθουσα με τους υπολογιστές και έπρεπε να χρησιμοποιήσω την πόρτα έκτακτης ανάγκης για να φύγω αργά τα ξημερώματα για να κοιμηθώ 3-4 ώρες και να ξυπνήσω για να πάω στο ραντεβουδάκι που είχα με τη Σοφία μου τον έρωτα της ζωής μου στις 8 το πρωί! Ναι στις 8 το πρωί, γιατί στις 9 συνήθως δούλευα εγώ ή εκείνη ή είχαμε μάθημα.
Φυσικά από όλη αυτή την εμπειρία έσπασα – έγινα κομμάτια. Δεν το κατάλαβα αμέσως, αφού όπως το φαντάζεστε ήμουν πάντα απασχολημένος. Δεν απέτυχα με την έννοια πως δεν τα κατάφερα. Αγωνίστηκα σκληρά – ήμουν στα σκατά, ξανά σηκώθηκα, ξανά δούλεψα, τα κατάφερα, πήρα δυο πτυχία και ταυτόχρονα ήμουν καλός και στη δουλειά – κανείς δε διαμαρτυρήθηκε το αντίθετο ήμουν ο μοναδικός που έλεγε ΝΑΙ στις εξοντωτικές βάρδιες των 64 ωρών (πήγαινα Παρασκευή στις πέντε το απόγευμα και τελείωνα Δευτέρα στις 9 το πρωί). Η Σοφία μου ήταν το πιο σημαντικό άτομο στη ζωή μου εκείνο τον καιρό – όπως και τώρα δηλαδή και παρόλο που είχαμε και δύσκολες στιγμές τα καταφέραμε. Αλλά συνειδητοποίησα ότι πουθενά δεν ήμουν όσο καλός θα ήθελα ή θα μπορούσα να ήμουν. Δεν μπορούσα γιατί δεν είχα το χρόνο και δεν είχα το χρόνο γιατί έλεγα μόνο ΝΑΙ σε κάθε πρόκληση. Στο μυαλό μου ήμουν ο σούπερμαν στη πραγματικότητα όμως ήμουν ένας ζογκλέρ που πάλευε να μείνει στο σχοινί μέχρι να τελειώσει η παράσταση και να κατέβει χωρίς να έχει σκοτωθεί.
Βλέπεται η δυσκολία να πω όχι σε όλα τα παραπάνω προέρχονταν από το γεγονός ότι πάντα όταν λέμε ΝΑΙ σε κάτι το λέμε γιατί υπάρχει κάτι που μας αρέσει ή το χρειαζόμαστε ή ακόμη και από ανασφάλεια. Έτσι λέμε ναι σε κάτι που μας δίνει χρήματα ή λέμε συναισθηματικά ΝΑΙ γιατί το θεωρείς χρέος σου διότι ανήκεις σε μια ομάδα, ή γιατί νιώθεις χρήσιμος και δημιουργικός, ή το κάνεις για την αναγνώριση ή από φόβο ότι θα χάσεις την ευκαιρία και αύριο θα είναι χειρότερα, η ακόμη και από έλλειψη αυτοσεβασμού. Όταν λέμε Ναι από ανασφάλεια και όχι επειδή μας αρέσει είναι κάτι που πρέπει να το δουλέψουμε και ανάλογα με τις συνθήκες που ζούμε πρέπει να μάθουμε να λέμε και όχι ή να το διαπραγματευόμαστε πριν μας παρασύρει η συνήθεια και χάσουμε τον πραγματικό μας εαυτό. Ακόμη όμως πιο δύσκολο είναι να πεις όχι σε αυτά που σου αρέσουν. Στη πραγματικότητα το να μάθεις να λες όχι σε αυτά που σου αρέσουν είναι μία επιθυμητή θυσία που κατάλαβα πως χρειάζεται να κάνω προκειμένου να δώσω τον χώρο και το χρόνο για να ασχοληθώ με τα 3,4 ή 5 πράγματα που πραγματικά μου αρέσουν περισσότερο από όλα. Έτσι το επόμενο διάστημα θα κάνω μία λίστα με όλα όσα μου αρέσουν. Θα τα κατατάξω σε σειρά προτεραιότητας και θα επιλέξω τα πέντε πρώτα και θα προσπαθώ να λέω ΟΧΙ εξ αρχής σε όλα τα υπόλοιπα που με απομακρύνουν από αυτά. Τα πρώτα 2-3 είναι σίγουρα τα πιο εύκολα και δεν είναι άλλο από το να περνάω ποιοτικό χρόνο με την οικογένειά μου και να κάνω πράγματα καλά για την υγεία μου, λίγο γυμναστική, να βρίσκομαι με λίγους και εκλεκτούς φίλους. Το δύσκολο θα είναι να επιλέξω τα project που με εμπνέουν περισσότερο από όλα και να εστιάσω σε ένα ή δυο που πολλές φορές δεν είναι αυτά από τα οποία άμεσα έρχονται και τα προς το ζην. Αλλά συνήθως έτσι είναι η ζωή γεμάτη δύσκολες επιλογές και εάν έκανα αμέτρητες φορές λάθος λέγοντας ΝΑΙ δεν το μετανιώνω γιατί ήταν ένα μάθημα για να μάθω πως υπάρχει και το ΌΧΙ.
Αρκετά λοιπόν με τα δικά μου ο κανόνας που ήθελα να σας πω από την αρχή λέει το εξής –
Σκεφτείτε τα κορυφαία 25 πράγματα που θέλετε να κάνετε στη ζωή σας και κατατάξτε τα σε σειρά προτεραιότητας. Αφού το κάνετε αυτό διαλέξτε τα πέντε πρώτα καλυτερότερα (σούπερ – ντούπερ) και ξεχάστε τα άλλα 20. Εάν δεν τα ξεχάσετε να ξέρετε πως ποτέ δεν θα καταφέρετε να εστιάσετε στα 5 υψηλότερα στη λίστα σας γιατί τα υπόλοιπα ωραία και όμορφα πάντα θα σας αποσπούν από αυτά που αγαπάτε περισσότερο.
